Geestelijke gezondheid prijst

Journalist Guy Tegenbos werd gelauwerd met derde Pi²-prijs. Medewerker Steunpunt Geestelijke Gezondheid / Te Gek!? en organisator van het GGZ-congres Rik Van Nuffel werd erkend met Lifetime Achievement Award.

Prijzen uitgereikt op openingslezing GGZ-congres

https://www.tegek.be/nieuws/prijzen-uitgereikt-op-openingslezing-ggz-congres.html

Tijdens de openingslezing van het tiende Vlaams Geestelijke Gezondheidscongres op 2 februari 2021 werd de derde Pi²-prijs uitgereikt. Deze tweejaarlijkse prijs wordt uitgereikt aan een persoon die zich door een innovatief initiatief verdienstelijk heeft gemaakt voor de geestelijke gezondheidszorg. Dit jaar ging de prijs naar journalist Guy Tegenbos (links op de foto).

Guy Tegenbos bracht een nieuw elan in de geestelijke gezondheidszorg.
In 2008 ijverde hij dat de GGZ meer moest samenwerken, coalities moest smeden en lobbyen. Hij vond dat de GGZ zelf moest definiëren wat er moest veranderen en een efficiënte lobbymachine moest opbouwen die dat kan doordrukken.

Tegenbos pleitte voor een Staten-Generaal van de GGZ en mede dankzij die Staten-Generaal heeft de overheid vandaag een protocolakkoord gepubliceerd met grote investeringen in de GGZ. Initiatief en innovatie in de GGZ zijn bij uitstek op Guy Tegenbos van toepassing. Het Forum Geestelijke Gezondheid bedankt daarom Guy Tegenbos hartelijk voor zijn inzet met de derde Pi²-prijs.

Last but not least, viel ook medewerker van het Steunpunt Geestelijke Gezondheid / Te Gek!? en organisator van het GGZ-congres Rik Van Nuffel (rechts op de foto) tijdens de openingslezing in de prijzen. Rik heeft in zijn carrière een onuitwisbare indruk nagelaten bij heel veel professionals in de geestelijke gezondheidszorg, maar wellicht nog veel meer bij patiënten. Al twintig jaar is hij de gedreven kracht achter dit GGZ-congres, maar ook achter de herstelbeweging en de hersteldagen. Met zijn pensioen in aantocht, was het de hoogste tijd om Rik de erkenning te geven die hij verdient. Daarom kreeg hij de Lifetime Achievement Award voor zijn blijvende inzet en inspanningen voor de geestelijke gezondheid in Vlaanderen.

Beide heren ontvingen een kunstwerk, gemaakt door Kaarin Poppe.

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Toespraak van Frieda Mathhijs, voorzitter Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie en voorzitter van de Staten-Generaal Geestelijke Gezondheid, bij de opening van het tiende GGZ-congres 

Beste kijker/luisteraar/digitale volger, welkom!

Ik mag het startschot geven van het tiende Vlaams Congres van de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Het eerste was in 2002; het tiende was gepland voor september 2020 maar daar heeft Covid-19 een stokje voor gestoken. Daarom met vijf maanden vertraging en op een heel andere manier maar ongetwijfeld niet minder boeiend de start van het congres. Ja, we zullen de gesprekken in de wandelgangen missen. Het blij weerzien van studiegenoten en ex-collega’s. Maar dat houden we tegoed voor een volgende editie.

Uit onze aankondigingsfolder die Dr Catthoor schreef, wil ik even wat citeren. Kirsten Catthoor is wetenschappelijk secretaris van de VVP en, misschien weten velen dat nog niet maar zij is ook verkozen tot aantredend voorzitter van de VVP. Zij schreef bij de aankondiging van dit congres: “Volgens Kofi Annan vormt kennis een bijzondere kracht, en werkt informatie bevrijdend. Hij stelt dat opleiding de premisse is van vooruitgang, in elke samenleving, in elke familie. Dat gaan we dan ook doen op deze tiende editie van het Vlaamse Congres Geestelijke Gezondheidszorg: samen nadenken, discussiëren, en voorstellen formuleren, om de vooruitgang van de GGZ te blijven aanzwengelen.

De titel van het congres zal u niet verbazen want we leven nu eenmaal in een tiendelig stelsel. Dus : “Het tiende GGZ-congres: een feest waard?”. Met een vraagteken maar naar mijn gevoel mocht er een uitroepteken staan. 

Want ik heb het programma gelezen en we gaan vier dagen bijleren, ideeën uitwisselen, en opmerkelijke ervaringen en verrassende suggesties. Er zijn 81 sessies met in totaal  256 bijdragen (aanvankelijk meer; voor sommigen was deze manie van presenteren toch wel een drempel). Er zijn 550 deelnemers en u kan ook nog uitgesteld kijken gedurende vier weken.

De onderwerpen zijn zeer divers: verschillende leeftijdscategorieën komen aan bod (ouderen, transitieleeftijd, perinatale) organisatie van de zorg (eerste lijn, netwerking, ggz omwenteling) ethische en juridische thema’s ; onderzoek en klinische ervaringen. Het zit er allemaal in.

Verschillende diagnostische groepen (EPA, bipolariteit, ASS, verstandelijke beperking, verslaving). Wat verslaving betreft, vermits jullie geen rugzakje hebben gekregen en een map met enkele flyers, wil ik hier ook een nieuw tijdschrift aankondigen dat deze week voor het eerst verschijnt. Tijdschrift Verslaving Herstel. In de loop van het congres kan u er meer over vernemen en u kan ook al een kijkje nemen op de website. Want het wordt een tijdschrift waar onderzoekers, clinici, maar ook ervaringsdeskundigen en familie hun verhaal en bevindingen kunnen publiceren.

Voor de aftrap van het tiende GGZ-congres mag ik nu het woord geven aan Guy Tegenbos. Hij was al vaker te gast op ons congres. Vandaag  mag  hij onze eerste spreker inleiden… die hij trouwens vrij goed kent. Voor het boek “Psychiatrie” van Bernard Sabbe en Raf De Rycke, schreef Guy in 2014 een voorwoord waarin hij de GGZ vergeleek met Assepoester :

Assepoes zonder fee : 

“Ooit zal een prins de Assepoester van de gezondheidssector herkennen. En ermee trouwen. Met die gedachte houden velen uit de sector de moed erin. Misschien hebben ze gelijk. Maar ondertussen blijft die Assepoester wel schromelijk ondergewaardeerd, zelfs miskend en vernederd. De geestelijke gezondheidszorg en de psychiatrie moeten, net als Assepoester, het vuile werk opknappen, zonder dat ze daarvoor beloond worden. Integendeel, ze worden ervoor uitgelachen en vernederd… De GGZ is de Assepoes van de gezondheidszorg, maar ze mag niet afwachten tot een goede fee haar komt helpen en haar met een witte koets – tegenwoordig een witte BMW Cabrio – naar het feest van de koning brengt. Zo werkt het niet.

De ggz moet niet wachten tot anderen haar ter hulp schieten.” 

In 2008 al deed Guy al suggesties,  ingedeeld in vier groepen:

Kennis en waardering, Groepsvorming van de ggz, Coalities smeden en Bondgenoten zoeken, en Lobbyen

Tien jaar later, in 2018 evalueerde hij al deze punten en kwam tot de conclusie dat er meer nodig was: nl. “het opbouwen van macht om veranderingen te kunnen bewerkstelligen”.

Hij zei: “De GGZ mag niet verwachten dat de machtigen wel vanzelf zullen inzien hoe het anders moet. De GGZ moet zelf definiëren wat er moet veranderen en moet zich een efficiënte lobbymachine opbouwen die dat kan doordrukken. De GGZ moet daarom goed weten wat hij wil. “

Guy pleitte voor een staten generaal van de GGZ en mede dankzij die staten generaal heeft de overheid vandaag een protocolakkoord gepubliceerd met grote investeringen in de GGZ. Guy besloot in 2018 zijn betoog met: “Naar mijn mening zijn er in de gezondheids- en welzijnssector meer dan genoeg mensen die ons met hun ervaring kunnen helpen om zo’n statengeneraal te organiseren. Indien nodig, wil ik mee de weg wijzen.”

En dat heeft hij gedaan ook !

Misschien vraag je je af waarom ik zo lang over Guy Tegenbos praat.  Dat is niet alleen omwille van mijn eigen appreciatie. Het is ook zo afgesproken in het organisatiecomité. Want het Forum Geestelijke Gezondheid (dat is de VVP en het Steunpunt Geestelijke Gezondheid)  die dit congres organiseren, reiken, zoals jullie zich misschien herinneren, sinds twee edities een Pi²prijs  uit: de prijs voor Innovatieve Initiatieven. In 2016 werd die overhandigd aan Guido Pieters, die ons jammer genoeg twee jaar later ontviel en in 2018 hebben we An Callebert in de bloemetjes gezet. Omdat Guy Tegenbos  een nieuw elan gebracht heeft in onze advocacy  en in onze contacten met de media en met de overheid, denken we dat initiatief en innovatie in de GGZ bij uitstek op hem van toepassing zijn. Daarom wil ik hem vandaag als dank en waardering de Pi² prijs overhandigen in naam van het Forum Geestelijke Gezondheid, en van het organisatiecomité maar eigenlijk van gans de Staten Generaal die intussen bijna twee jaar bestaat, zeer actief is en waarvoor Guy Tegenbos dus de voorzet  heeft gegeven en waarvan hij nog steeds één van de drijvende krachten is. 

Dankuwel Guy. 


– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Toespraak van Guy Tegenbos 

Inleiding op het 10de Vlaams Geestelijke Gezondheidszorgcongres en

inleiding op de openingslezing van professor emeritus Bernard Sabbe.

Het is een grote eer als niet-psy-mens dit Tiende Vlaams Geestelijke Gezondheids-Congres te mogen inleiden en daarenboven de autoriteit Bernard Sabbe te mogen inleiden.

Dat de Pi kwadraatprijs me zonet werd toegekend, heeft me volkomen verrast. Ik waardeer dit enorm. Dank u. 

Sta me toe eerst iets te zeggen over Bernard Sabbe.

Er zijn veel belangrijke psychiaters, de ene al wat meer bekend en meer BV dan de andere. Bernard Sabbe is één van hen, maar voor mij, als niet-psy-mens, is hij dé integrator, de man die de synthese maakt, die de ambitie en het gewicht heeft over alle scholen en systemen en theorieën heen, de grote lijnen te trekken en alles wat waardevol is daarin, op te pikken, te integreren en tot een geheel te smeden. 

Ik merkte dit al in 2014 toen mij de eer te beurt viel het ‘woord vooraf’ te mogen schrijven in het Handboek Psychiatrie dat hij maakte samen met Raf De Rycke.

Hij bevestigde dit toen hij enkele dagen geleden de ambities voor zijn lezing van vanavond formuleerde en u zal straks horen of dit klopt.

Die synthese, die integratie, zit ook in zijn recent boek ‘De vele lichamen die we zijn’ en klonk ook door in de bijdragen die te lezen zijn in het Liber Amicorum dat hem aangeboden werd bij zijn emeritaat in 2019.

De gave van de integratie en de synthese, dat is wat we verwachten van een ‘meester’.

Professor Bernard Sabbe heb ik leren kennen in 2013 tijdens een interview voor De Standaard met hem en met Inge Vervotte van Emmaus en de toenmalige UA-rector Alain Verschoren over het samenwerkingsakkoord tussen de UA en de  Emmausgroep dat de UA meteen 90 nieuwe psychiatrische bedden opleverde.

Tot dan had de UA weinig eigen psychiatrische praktijk. Die toestand stuurde prof. Bernard Sabbe richting Capri. Dat is het verleidelijk eiland voor de kust van Napels, maar Capri is ook het acroniem van Collaborative Antwerp Psychiatric Research Institute. Een echt researchcentrum met een researchteam; dat is alsnog zeldzaam in Vlaanderen. 

Bernard Sabbe verwoordde toen de grote klacht dat overheid, overheidsfonden en universiteiten te weinig investeren in wetenschappelijk onderzoek en in echte onderzoeksteams inzake geestelijke gezondheidszorg. Die klacht was terecht en is het nog steeds.

———-

Laat me het nu even hebben over het feestelijke Tiende Vlaams Geestelijke Gezondheidscongres.

Het is een grote eer op de opening van dit congres te mogen spreken als niet-psy-mens. Het is zelfs niet de eerste keer dat ik op een van jullie congressen mag spreken.

De eerste keer was in 2008. Ik kan me als politiek journalist helaas niet concentreren op verheven onderwerpen zoals de menselijke geest, maar buig me professioneel over platvloerse zaken zoals de macht, machtsverwerving en machtsuitoefening. 

Die achtergrondkennis was de reden waarom me gevraagd werd uit te leggen waarom de geestelijke gezondheidszorg zo arm is en zo weinig krijgt. Ik had daarover al geschreven in De Standaard.

De geestelijke gezondheidszorg is de Assepoes van de gezondheidszorg en van de samenleving, schetste ik: ze mag de ellende van de mensen die vermorzeld zijn door de samenleving, verhelpen maar krijgt daarvoor nauwelijks middelen en ook geen waardering.

De GGZ is onmachtig, ze kan geen vuist maken; om vele redenen maar ik noem er hier drie: ze is niet goed gekend (om niet te zeggen dat er ontzettend veel vooroordelen over leven); ze heeft geen bondgenoten, en ze heeft geen organisatie die de gemeenschappelijke visie en belangen kan verdedigen. Ik deed tien suggesties om daaraan te verhelpen.

Tien jaar later, op het congres van 2018, werd me gevraagd naar een stand van zaken. Er was veel beterschap: de GGZ was beter bekend, er waren veel bondgenoten beschikbaar: de huisartsen, in de ziekenfondsen en patiëntenorganisaties, bij Zorgnet/Icuro, in de politiek, enzovoort, maar dat brengt niets op als de sector niet kan spreken en niet met één stem naar buiten kan komen en kan onderhandelen en drukking kan uitoefenen. 

In het voorwoord van het boek van Sabbe en De Rycke had ik al uitgewerkt dat deze Assepoester geen beroep zou kunnen doen op een fee met een toverstokje; de GGZ zou zelf uit de kelder moeten kruipen en zelf de prins moeten gaan zoeken die haar uit de ellende kon halen.

De oprichting van een Staten-Generaal GGZ door alle beroepsgroepen, instellingen, strekkingen, patiënten- en familieorganisaties en ervaringsdeskundigen – die hun onderlinge onenigheden moesten opzij schuiven en zich verenigen rond één eisenbundel – kon snel gebeuren, nog voor de verkiezingen, zei ik toen.

En zo gebeurde. In maart 2019, drie maanden voor de verkiezingen,  werd een Staten-Generaal Geestelijke Gezondheid gehouden waarop alle deelnemers zich schaarden achter een ‘noodprogramma’ rond vier thema’s, arm maakt ziek en ziek maakt arm, de transitieperiode van 16 tot 25 jaar, de dramatische wachttijden, en de wegwerking van de perversiteiten in de financieringsmechanismen. 

De twee ministers die aanwezig waren – de Vlaamse Jo Vandeurzen en de federale Maggie De Block – bleken tot algemene verrassing, dankbaar te zijn voor die oprichting. Voortaan weten we met wie te spreken, zegden ze.

Sinsdien zijn relatief grote vorderingen gemaakt. Zijn die vier knelpunt-thema’s opgelost? Zeker niet. Er is al wel aan gewerkt. Het protocolakkoord tussen federale en deelstaatoverheden over onder meer de 200 miljoen euro extra en de 5 miljoen voor de CGG’s en zo, is deze week ik het Staatsblad verschenen. Hoera. In de coronacrisis konden een aantal andere punten bekomen worden. 

Ik kan u, organisatoren en deelnemers van de Vlaamse Geestelijke Gezondheidscongressen hiervoor feliciteren. De Staten-Generaal en al wat hij al gerealiseerd heeft, is voortgekomen uit deze congressen. Weinig wetenschappelijke congressen kunnen er prat op gaan zoveel politieke impact gehad te hebben. Het wijst op een groot gezag dat uitgaat van deze congressen. Alle scholen, beroepen, denksystemen, strekkingen zijn overstegen, zoals Bernard Sabbe dat ook doet.

Wat moet de toekomst brengen? De Staten-Generaal GG zal volgende maand nieuwe klemtonen vastleggen, onder meer kinderen/jongeren en families. Daarnaast moest de SG GG ondubbelzinnig kiezen voor wat ik het Sabbisme wil noemen: in de geest van Bernard Sabbe, kiezen voor integrale en geïntegreerde zorg: de integratie nastreven van alle strekkingen en denksystemen, van alle beroepen, instituties en groeperingen, van de nulde tot de vierde lijn: alles inpassen in eerstelijnszones en ziekenhuisnetwerken. 

En dan geef ik u graag het woord aan professor emeritus, meester Bernard Sabbe.