‘Burgers die mee beslissen, dat hou je niet meer tegen’

Artikel in De Standaard van 12/11/2021

Tien jaar geleden bedachten 704 burgers in Brussel oplossingen voor grote maatschappelijke problemen. Sindsdien krijgen burgers steeds vaker een stem in heikele kwesties, van Eupen tot Parijs.

Wouter Woussen

704 uitgelote Belgische burgers van uiteenlopende leeftijden en achtergronden kwamen tien jaar geleden bijeen in een grote hal in Brussel om te discussiëren over maatschappelijke kwesties, waarover Belgische beroepspolitici het maar niet eens leken te worden. Een jaar later overhandigde een kleinere groep eveneens uitgelote burgers, de G32, een reeks voorstellen aan de parlementsvoorzitters, die daar vervolgens weinig mee deden.

Abortus in Ierland

De gesprekken, die door de organisatoren G1000 werden genoemd, hebben niet geresulteerd in een nieuw werkloosheidsbeleid of in een breed gedragen staatshervorming. Maar volgens een van de ­initiatiefnemers van destijds, de schrijver David Van Reybrouck, ­betekent dat niet dat ze mislukt zijn. ‘Die eerste G1000 was een ­prototype en niet perfect. De aanbevelingen die uit de gesprekken naar voren kwamen, waren ­concreet, alleen is de politiek niet ­gevolgd.’ Het belangrijkste gevolg is dat de methode is blijven hangen, zegt Van Reybrouck. In de ­jaren die volgden, grepen steeds meer beleidsmakers naar vormen van ‘deliberatieve democratie’.

De laatste jaren is er een stroomversnelling. In 2018 werd in ­Ierland beslist dat abortus legaal werd en partners van hetzelfde ­geslacht konden trouwen. Dat gebeurde per referendum na overleg tussen burgers en politici, omdat de Ierse partijpolitiek over beide kwesties hopeloos verdeeld was. Franse burgers bogen zich op vraag van president Emmanuel Macron over een rechtvaardig klimaat­beleid. Het parlement van Duits­talig België wordt bijgestaan door een permanente raad van uitgelote burgers. De stad Parijs binnenkort ook. En in het jongste federale ­regeerakkoord staat – net als in veel lokale bestuursakkoorden – burgerparticipatie ingeschreven. De federale regering wil burgers horen over Europa, de Belgische staatsstructuur en de berging van nucleair afval.‘Laat burgers beslissen over rekeningrijden, een rechtvaardig klimaatbeleid, de kernuitstap’David Van Reybrouck  Auteur en initiatiefnemer G1000

Democratische vertegenwoordiging door loting bestaat al veel langer dan verkiezingen. Door deelnemers te loten uit de hele bevolking, bekom je een afspiegeling van de samenleving zonder dat je op voorhand moet bepalen welke bevolkingsgroepen je allemaal weerspiegeld wilt zien. ‘Uitgelote burgers kunnen helpen bij het ­oplossen van polariserende ­kwesties’, zegt Van Reybrouck. Voorbeelden die hij noemt zijn ­rekeningrijden, een rechtvaardig klimaatbeleid en de kernuitstap. ‘We zien te vaak dat beroepspolitici over complexe, maatschappelijk gevoelige thema’s, vaak alleen tot lauwe compromissen komen, of zelfs tot helemaal geen resultaat. Laat burgers daarover beslissen.’ Cruciaal is wel dat de oplossingen van burgers uitgevoerd worden. ‘Met het Franse klimaatbeleid is dat beloofd, maar niet gebeurd. Dat schaadt het vertrouwen’ (DS 30 oktober).

Zijn engagement voor burgerparticipatie heeft Van Reybrouck zowel lof als kritiek opgeleverd. Zijn ideeën, die hij in 2013 neerschreef in het essay Tegen verkiezingen, worden door sommige critici gezien als een pleidooi om verkiezingen af te schaffen, wat de auteur ontkent: ‘Deliberatieve democratie is een aanvulling, geen aanval op het parlement.’ De voormalige secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Kofi Annan, noemde ­uitgelote parlementen dan weer ‘een interessant idee van de heer Van Reybrouck’ dat ‘zou voor­komen dat politieke klassen ­ontstaan die zichzelf bedienen en in stand houden’.

Vinger aan de pols

De ervaren politiek journalist Guy Tegenbos herinnert zich dat hij tien jaar geleden sceptisch stond tegenover de G1000. De ­succesvolle voorbeelden van ­burgerparticipatie die hij kende, beperkten zich tot één concreet thema. Hij vond de organisatoren overambitieus, maar erkent wel dat ze hun tijd goed hebben aan­gevoeld én vervolgens beïnvloed. 

‘Zoals de vakbonden na de oorlog en de groene en emancipatie­bewegingen van na 1968, hebben we hier te maken met een nieuwe poging in te breken in de politieke besluitvorming. Het systeem werkt dat tegen, zoals we dat eerder hebben gezien, maar slimme politici begrijpen dat je dit niet tegen kunt houden. G1000, dat als organisatie nog altijd bestaat, kan daar een belangrijke rol in spelen.’