di 9 augustus 2022
Meer binnenvaart vereist meer aandacht voor welzijn van schippers en hun gezin
Guy Tegenbos werkt mee aan project welzijn voor binnenschippers
Verschenen in Flows, digitaal tijdschrift voor de transportsector.
Koen Heinen09 aug 2022 om 12:43
Voorzitster Martine Van Hemelrijk en adviseur Guy Tegenbos van De Schroef
Uit een onderzoek van de KdG Hogeschool blijkt dat schippers behoefte hebben aan meer onderlinge contacten, een makkelijkere toegang tot gezondheidszorg en meer ligplaatsen. De economische gezondheid van de binnenvaart is afhankelijk van hun welzijn.
Tot dat besluit komen Martine Van Hemelrijk, voorzitster, en Guy Tegenbos, voormalig journalist van De Standaard en adviseur van De Schroef, het onthaal- en ontmoetingscentrum voor binnenschippersgezinnen in Vlaanderen. Het centrum is gevestigd aan de Elzasweg in de haven van Antwerpen. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van De Schroef.
Op internaat
De Schroef vzw bestaat ondertussen al ruim veertig jaar. “Aanleiding voor de oprichting van De Schroef was een eindwerk van een sociaal verpleegkundige van Kind en Gezin begin jaren ’80 over schipperskinderen in het eerste leerjaar. De situatie was bedroevend. Ze hadden een grote leerachterstand en hun taalontwikkeling was zeer slecht. Het merendeel van de schippersbevolking uit die tijd was niet tot zijn 14 naar school geweest. Toen de toenmalige socialistische minister van Onderwijs Jef Ramaekers de leerplicht wilde vervroegen naar 5 jaar, hadden de schippers daar geen oren naar, want dan moesten hun kinderen al zo vroeg naar een internaat. Ze dreigden met een blokkade van de havens zoals in ’76”, leggen Martine Van Hemelrijk en Guy Tegenbos uit.
Deal
Guy Tegenbos was in die tijd woordvoerder van toenmalig Vlaams minister-president Rika Debacker en kreeg de opdracht om de zaak te ontmijnen. “We hebben toen alle dertien schippersbonden bij elkaar gekregen en hen gewezen op de situatie van hun kinderen in het eerste leerjaar. De schoolplicht en dus het internaat vanaf 5 jaar tegenhouden, was mogelijk als zij hun kinderen naar de kinderopvang zouden brengen, die we zouden uitbouwen nabij hun ligplaatsen in de havens van Antwerpen en Gent. We hadden een deal en zo is het begonnen, eerst met De Schroef in Antwerpen en later in Gent met De Boei. Geleidelijk aan groeide dat uit tot een kleuterklas en later tot een kleuterschool erkend en gefinancierd door de overheid. De schippers kwamen ook met steeds meer andere problemen op de proppen”, schetst Tegenbos de beginjaren van De Schroef.
Onderwijs Rijn- en Binnenvaart
“De filosofie achter het opbouwwerk is: we beginnen ermee en als het kan geven we het door aan anderen. Zo hebben we een bibliotheek opgericht en de schippers de weg er naartoe gewezen. Op een gegeven moment moesten ze volgens de EU-regelgeving allerlei attesten kunnen voorleggen: vaarbewijs, Rijnpatent, radarpatent enzovoort. Niemand doceerde dat, dus zijn we er zelf mee begonnen samen met het Technicum in de Londenstraat”, vertelt Tegenbos.
Martine Van Hemelrijck: “Later is het gemeenschapsonderwijs gestart met een afdeling Rijn- en Binnenvaart en konden wij stoppen. Carlos Bertrains en Jozef De Lamper waren de trekkers. Mijn vader, schipper, was een goede vriend van De Lamper en zo leerde ik die opleiding kennen en ben ik er in 1987 gaan lesgeven.”
Bij de dokter
Aanleiding voor het onderzoek door de KdG Hogeschool was het feit dat de afdeling Integratie van het Departement Binnenlands Bestuur waaronder De Schroef toen viel, de werking niet meer wilde financieren. “We zijn bij het departement Welzijn gaan aankloppen waar we eerder al onder vielen, om te horen of zij de subsidiëring konden overnemen. Ja dus, en onze nieuwe partner Caritas moet vergelijkbaar welzijnswerk proberen uit te bouwen voor andere trekkende bevolkingsgroepen zoals circussen, kermissen en trekkende handelaars.”
“Tegelijkertijd hebben we ons afgevraagd of we wel met de juiste dingen bezig waren. Het is goed dat we dat gedaan hebben. Een aantal zaken die uit het onderzoek naar voor kwamen, kunnen we nu aanpakken. Zoals het feit dat schippers moeilijk nog tot bij de arts, tandarts, psycholoog of kinesist geraken, omdat die beroepen almaar meer met afspraken werken die voor schippers zeer moeilijk haalbaar zijn. Dat hadden we niet gezien. Ook de vraag naar meer onderlinge contacten verraste ons. Het feit dat almaar meer ligplaatsen wegvallen, wordt ook een nijpend probleem. Met die nieuwe signalen gaan we nu aan de slag”, zeggen Van Hemelrijk en Tegenbos nog.
Niet meer aantrekkelijk
Het onderzoek heeft zeker één grote boodschap opgeleverd volgens hen: als men niet meer aandacht zal besteden aan het welzijn van de schippers, hoe ze zich voelen, zich kunnen integreren, dan wordt het beroep niet meer aantrekkelijk. “We zullen de binnenvaart economisch niet overeind kunnen houden als ze niet aantrekkelijker wordt. Jongeren zijn al langer hoe minder bereid om zich daarin te gooien”, zeggen ze.
Focus op jongeren
Met de resultaten van het onderzoek in de hand heeft De Schroef aan De Vlaamse Waterweg voorgesteld om een nieuw onderzoek te starten met de focus op jongeren. “We willen weten wat hen motiveert en wat hen afremt. Het aantal kandidaten in de opleiding zakt nog steeds”.
Hulppost in haven
In afwachting van het nieuwe onderzoek gaat De Schroef binnenkort aan de slag met de bevindingen uit het eerste onderzoek. “Concrete actiepunten zijn in eerste instantie de gezondheidszorg. Daarmee beginnen we in september. We zullen met de eerstelijnszorg in Antwerpen praten om ervoor te zorgen dat schippers op open afspraak kunnen komen. De Hulppost in de haven kunnen we daar ook bij betrekken. Een tweede actiepunt zijn de ligplaatsen, drie de contacten en vier de jeugd: wat maakt het voor hen aantrekkelijk”, zo besluiten Van Hemelrijk en Tegenbos.
De jeugdwerking van De Schroef kreeg intussen via de samenwerking met Caritas, een nieuwe medewerkster.